Rối Loạn Nhân Cách Hoang Tưởng (PPD) Là Gì?

Rối loạn nhân cách hoang tưởng đang được rất nhiều người quan tâm và hiện gây ảnh hưởng xấu tới thế trẻ hiện nay. Chúng ta hãy cùng đi tìm hiểu chứng bệnh này và cùng khám phá xem “ Rối loạn nhân cách hoang tưởng” là gì? 

Rối loạn nhân cách hoang tưởng là gì?

Rối loạn nhân cách hoang tưởng (Paranoid Personality Disorder) là rối loạn nhân cách lập dị, người bệnh thường xuyên có xu hướng không tin tưởng về người khác và nghi ngờ về động cơ của mọi người. Họ thường có niềm tin cực đoan rằng ai đó luôn tìm cách để hãm hại mình. 

Chứng bệnh này có thể dẫn tới căn bệnh ảo tưởng quan trọng hóa vấn đề, biến những điều phi nghĩa lý trở nên hoàn hảo trong mắt của người bệnh. Một khi lòng tin trở nên quá cứng nhắc người bệnh sẽ luôn cho rằng mình là đúng, biến những điều đơn giản thành siêu phàm, phức tạp.

Khi một người không gặp phải các triệu chứng như (nghe thấy, nhìn thấy một điều gì đó trong hiện thực) thì trường hợp này người bệnh đang mắc phải chứng “rối loạn hoang tưởng”.

Bạn đọc chớ nên nhầm lẫn giữa “rối loạn nhân cách hoang tưởng” và “rối loạn hoang tưởng”. Vì khi người bệnh mắc chứng bệnh “rối loạn hoang tưởng” sẽ bị ảnh hưởng và chi phối bởi suy nghĩ cực đoan. Họ vẫn có thể sống và sinh hoạt như thường nhưng lại bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc sống cô lập và ý nghĩ tiêu cực.

Dấu hiệu rối loạn nhân cách hoang tưởng 

Theo thống kê và phân tích của các nhà khoa học về tâm lý, thì “rối loạn nhân cách hoang tưởng” – PPD thuộc nhóm A (nghi ngờ). Các loại rối loạn nằm trong nhóm A bao gồm: rối loạn nhân cách hoang tưởng, rối loạn nhân cách khép kín (Schizoid Personality Disorder) và rối loạn nhân cách phân liệt (Schizotypal Personality Disorder). Các dấu hiệu cụ thể như sau:

• Luôn thường trực trong mình một trạng thái là nghi ngờ đối phương, nghĩ rằng họ đang tìm cách để hãm hại mình.
• E dè khi tâm sự với ai đó, xung quanh chỉ toàn là kẻ thù, luôn luôn nghĩ rằng mình đang trong trạng thái bất an, lo sợ không được an toàn.
• Miễn cưỡng tâm sự với người khác những nội dung mang tính chất đe dọa, hận thù, hạ thấp danh dự của người khác với những bình luận không hay; hoặc trong những sự kiện trọng đại.
• Tỏ thái độ không vừa ý khi cư xử với một ai đó đặc biệt là đồng nghiệp hoặc những người chung sống xung quanh.
• Người bệnh đôi khi cảm thấy tức giận và muốn gây thù hằn với người khác. 

Triệu chứng 

Người mắc bệnh thường có thái độ không tin tưởng vào người khác, và luôn cho rằng họ đang tìm cách để hãm hại mình mà không có một lý do chính đáng, nguyên nhân cụ thể nào. Người mắc chứng bệnh này luôn tin rằng:

• Ai đó luôn tìm cách hãm hại, sỉ nhục, lợi dụng mình.
• Họ luôn đổ lỗi cho người khác vì những điều không may xảy ra với họ, luôn cho rằng mình đúng, và người khác hoàn toàn sai
• Người mắc chứng rối loạn nhân cách hoang tưởng thường luôn chỉ trích, ganh tỵ, và không bao giờ nhận lấy lỗi lầm của mình.
• Đa nghi và luôn có những suy nghĩ rất tiêu cực (Suspect)
• Không tha thứ hoặc tỏ ra thái độ giận dữ, đe dọa khi nhận những lời phán xét không hay từ người khác (Unforgiving)
• Có những nghi ngờ người khác hãm hại mình không rõ lý do như nghi ngờ vợ/ chồng không chung thủy với mình (Suspect)
• Nóng tính, dễ tấn công người khác hoặc đôi lúc lạnh lùng với tất cả các mối quan hệ, thường hay kiểm soát mọi hành vi của người thân và ghen tị khi mình không được đáp ứng nhu cầu mong muốn (Perceives attacks on character)
• Khó phân biệt được Kẻ thù hay bạn bè? Không tin vào lòng trung thành và phản kháng một cách quyết liệt khi không nhận được sự đồng tình (Enemies or Friend)
• Không muốn tâm sự với bất kỳ ai (Confiding – Reluctance)
• Tin rằng luôn có nội dung xấu đe dọa mình hoặc những điều không hay xảy ra với mình từ những căn cứ vô lý, ảo tưởng hoang đường (Threatening meaning)

Nguyên nhân 

Nhân cách là sự kết hợp giữa suy nghĩ, cảm xúc và hành vi khiến cho mọi người trong xã hội đều có nhân cách đặc thù, không ai giống ai. Chính vì thế nhân cách tác động đến con người nhìn nhận bản thân và niềm tin vào thế giới xung quanh.

Một số nguyên nhân chính như sau:

• Gen di truyền từ những người thân có tiền sử mắc rối loạn nhân cách hoang tưởng hoặc đã từng mắc phải chứng bệnh rối loạn tâm thần phân liệt. Gen có vai trò rất quan trọng trong việc xác định nguyên nhân lây truyền giữa hai dạng rối loạn tâm thần này.
• Cấu trúc sinh học là một trong những nguyên nhân khiến bạn dễ mắc phải rối loạn nhân cách hoang tưởng.
• Trải nghiệm thời thơ ấu: những bệnh nhân đã từng trải qua thời thơ ấu với những chuyện không hay, dễ gặp phải những tổn thương sâu sắc về mặt tinh thần.

Phân biệt rối loạn nhân cách hoang tưởng

Các bác sĩ cho rằng có thể phân biệt rối loạn nhân cách hoang tưởng với các loại rối loạn nhân cách khác (rối loạn hoang tưởng tạm thời, hoặc rối loạn nhân cách ranh giới) bởi sự lan tỏa những hoang tưởng đến với những người khác. Vậy sự phân biệt này có đặc điểm cốt lõi là gì:

• Rối loạn nhân cách ranh giới: sự phụ thuộc
• Chứng bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ: sự tự cao
• Rối loạn tâm lý né tránh: lo sợ bị từ chối.

Rối loạn nhân cách có thể phân biệt với rối loạn hoang tưởng (loại hoang tưởng có hại), rối loạn cảm xúc hoặc bệnh tâm thần phân liệt bởi các loại rối loạn này thường có các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng, ảo giác.

Chẩn đoán

Theo tiêu chuẩn lâm sàng (DSM-5) đánh giá cho rằng, bệnh nhân mắc phải căn bệnh PPD này thường xuyên tỏ ra thái độ không tin tưởng, đa nghi và sự nghi ngờ dai dẳng về người khác, điều này được thể hiện cụ thể dưới các điều sau đây:

• Những nghi ngờ không có lý lẽ và luôn tin rằng người khác luôn đang tìm cách để khai thác và hãm hại mình
• Sự bận tâm với những nghi ngờ không có căn cứ xác thực đối với bạn bè và đồng nghiệp cũng như là người thân của bệnh nhân
• Sẵn sàng tin rằng tính cách và danh tiếng của mình đang bị tấn công và bệnh nhân nhanh chóng giận dữ và phản công
• Thường xuyên tỏ ra thái độ nghi ngờ rằng vợ/ chồng hoặc bạn tình của mình không chung thủy
• Miễn cưỡng tin tưởng người khác vì nghĩ rằng họ sẽ làm hại mình
• Giữ những hận thù vì những lời nói xúc phạm, làm tổn thương hoặc có thái độ coi thường họ
• Thường xuyên xảy ra những bất đồng quan điểm tỏ ra thái độ thù địch với những mối đe dọa tiềm ẩn.

Phương pháp điều trị 

Đối với căn bệnh đặc biệt dung hòa này, tùy vào thể trạng của từng người bệnh mà đưa ra phương thức điều trị sao cho phù hợp nhất. Để quá trình điều trị diễn ra tốt đẹp người bệnh cần phải tâm sự hết cho chuyên gia tâm lý nghe để được tư vấn những phương pháp điều trị cụ thể và phù hợp:

Liệu pháp tâm lý trị liệu

• Học cách đối phó với bệnh
• Học cách giao tiếp với xã hội trong mọi tình huống cụ thể
• Giảm thiểu tối đa cảm giác hoang tưởng.

Sử dụng thuốc

Sử dụng thuốc cũng giúp cho người bệnh giảm thiểu các chứng bệnh về rối loạn nhân cách hoang tưởng. Đặc biệt nếu người bệnh có những triệu chứng liên quan đến rối loạn lo âu hoặc căn bệnh trầm cảm, thì có thể sử dụng thuốc chống trầm cảm hoặc là thuốc chống loạn thần.

Bác sĩ tâm thần vẫn đưa ra một lời khuyên tốt nhất cho bạn là nên kết hợp cả hai phương thức trị liệu này để giúp cải thiện các triệu chứng của PPD một cách nhanh chóng hơn.

Những người mắc phải căn bệnh rối loạn hoang tưởng này nếu không phát hiện và điều trị kịp thời thì cuộc sống sẽ dần dần bị đe dọa. PPD có khả năng phá hủy toàn bộ công việc và giao tiếp xã hội của bạn. Vì vậy việc phát hiện và điều trị kịp thời sẽ giúp cho người bệnh có những hoạt động tốt nhất trong cuộc sống. Chúc bạn thành công!