Rối Loạn Dạng Cơ Thể (BDD) Là Gì? Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Là một hội chứng rối loạn tâm lý không thật sự phổ biến, rối loạn dạng cơ thể thường không được nhiều người biết đến vì những dấu hiệu không thật sự rõ ràng hoặc người bệnh cảm thấy điều đó là bình thường. Hiểu được sự bất cập đó, trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu khái quát đến bạn đọc những kiến thức hữu ích liên quan đến rối loạn dạng cơ thể, đồng thời giới thiệu một số phương pháp điều trị rối loạn an toàn, hiệu quả.

Rối loạn dạng cơ thể là gì?

Rối loạn dạng cơ thể là một dạng rối loạn tâm thần, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người bệnh. Cụ thể, những người gặp phải các rối loạn này sẽ không thể ngừng suy nghĩ về một hoặc nhiều khiếm khuyết trong đặc điểm ngoại hình của bản thân. Những khiếm khuyết đó có thể rất nhỏ, người khác không thể nhìn thấy hoặc không quan tâm nhưng người bị rối loạn này luôn cảm thấy xấu hổ, lo lắng, thậm chí là không muốn ra ngoài tiếp xúc với xã hội.

Người bị rối loạn dạng cơ thể sẽ tập trung sự quan tâm nhiều vào ngoại hình, hình ảnh của bản thân trong mắt người khác. Họ luôn tìm đến sự hoàn hảo về ngoại hình và không bao giờ cảm thấy thỏa mãn với vẻ ngoài của bản thân.

Chính điều này khiến người bệnh có những hành vi lặp đi lặp lại như quan sát mình trong gương có thể liên tục trong vài giờ mà không thấy chán. Điều này sẽ gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần của người bệnh cũng như những người xung quanh nhưng không thể tự có cách giải quyết hiệu quả.

Hội chứng này sẽ tệ hại hơn khi người bị rối loạn dạng cơ thể cố gắng tìm hiểu về những phương pháp làm đẹp, thẩm mỹ để chỉnh sửa khuyết điểm trong mắt mình. Chỉnh sửa liên tục có thể dẫn đến biến dạng cơ thể mà người đó không nhận ra, biến “lợn lành thành lợn què” như ông cha ta đã nói trước đây.  

Những triệu chứng của rối loạn dạng cơ thể

Để bạn đọc hiểu rõ hơn về hội chứng rối loạn tâm lý này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay về một số dấu hiệu nhận biết khi bản thân bạn hoặc một người nào đó mắc rối loạn dạng cơ thể.

Chú ý cách ứng xử của người khác về ngoại hình bản thân

Bạn bị bận tâm quá mức về đặc điểm ngoại hình, những khuyết điểm trên cơ thể rất nhỏ, những khuyết điểm mà người khác không thể nhìn thấy được.

• Luôn cho rằng bản thân có khuyết điểm về ngoại hình khiến bản thân trở nên xấu xí, dị dạng.
• Cho rằng người khác luôn nhìn vào đằng sau mình và bàn tán về vẻ bề ngoài của bạn một cách tiêu cực, chế nhạo ngoại hình của bạn.
• Có những hành vi cố gắng sửa chữa, che dấu một điểm nào đó bản thân người bị rối loạn cảm thấy chính là khuyết điểm gây mất tự tin. ( Hành vi soi gương, trang điểm đậm quá mức, cắt da, cắt tóc…)
• So sánh ngoại hình của bản thân với người khác, luôn tự hỏi tại sao họ đẹp như vậy mà mình lại có quá nhiều khuyết điểm.
• Tìm kiếm sự yên tâm về ngoại hình của bản thân từ những người xung quanh (cần những lời khen, lời động viên…)
• Xu hướng cầu toàn quá mức (khác với ODC)
• Tìm kiếm đến phẫu thuật thẩm mỹ, thậm chí là phẫu thuật liên tục để có được sự hài lòng.
• Tránh xa xã hội, không muốn giao tiếp với những người xung quanh.

Chú ý quá mức về các bộ phận trên cơ thể

Khi bạn mắc rối loạn dạng cơ thể, sự tập trung của bạn có thể dồn quá mức vào một hoặc một số bộ phận trên cơ thể. Cụ thể bao gồm:

• Khuyết điểm trên gương mặt như mũi, màu da, nếp nhăn, nốt ruồi, mụn trứng cá…
• Khuyết điểm trên tóc như tóc quá mỏng, hói đầu, tóc khô xơ…
• Kích thước vòng 1 không như kỳ vọng
• Cơ quan sinh dục như kích thước dương vật
• Nam giới sẽ chú ý nhiều đến cơ bắp

Có thể, những khuyết điểm trên các bộ phận này rất nhỏ và gần như không gây ra sự ảnh hưởng đến ngoại hình của bạn. Thế nhưng, người bị rối loạn dạng cơ thể vẫn luôn cảm thấy khó chịu, lo lắng và tự ti về bản thân, không thể kiểm soát.

Nguyên nhân gây nên rối loạn dạng cơ thể

Cho đến thời điểm hiện tại, các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm được nguyên nhân thực sự gây nên rối loạn dạng cơ thể. Tuy nhiên, cũng có những giả thuyết cho rằng hội chứng tâm lý này có sự liên kết với hệ thống các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ. Rối loạn này thường xảy ra phổ biến ở những người bị mắc các loại rối loạn sức khỏe tâm thần khác như lo âu, trầm cảm…

Sau khi tìm hiểu, liên kết sự liên quan của những người mắc rối loạn dạng cư thể, người ta cho rằng hội chứng này có thể hình thành khi một cá nhân có những đặc điểm dưới đây:

• Đã từng trải nghiệm sự kiện đau buồn, xung đột tình cảm ở giai đoạn ấu thơ.
• Có lòng tự trọng thấp.
• Thường xuyên chịu sự chỉ trích về ngoại hình từ những người xung quanh.
• Phải đối mặt với những áp lực từ bạn bè, xã hội đề cao quá mức vẻ đẹp của ngoại hình. Người không có ngoại hình thường bị chê trách, trù dập.

Hội chứng này có thể xuất hiện ở bất cứ ai không phân biệt giới tính và tuổi tác. Chỉ cần họ chịu sự đả kích đủ lớn trong thời gian dài hoặc đối mặt với những áp lực tâm lý vô hình nào đó về vẻ ngoài thì hoàn toàn có thể gặp phải những rối loạn này.

Tác hại của rối loạn dạng cơ thể

Khi một người mắc rối loạn dạng cơ thể, những tác hại của hội chứng này có thể làm ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống bình thường của người bệnh và những người xung quanh. Cụ thể bao gồm những ảnh hưởng sau:

• Là tiền thân của trầm cảm hoặc các rối loạn tâm trạng
• Khiến người bệnh có suy nghĩ tự sát, hành vi tự sát
• Rối loạn lo âu xã hội, rối loạn ám ảnh cưỡng chế
• Rối loạn ăn uống
• Hành vi tự hại như tác động vật lý lên da, tự cắt gọt gương mặt để đem đến sự thỏa mãn.
• Nguy cơ biến dạng cơ thể vì can thiệp phẫu thuật.

Khi nào cần tìm đến sự trợ giúp từ chuyên gia?

Rối loạn dạng cơ thể thường sẽ không tự động thuyên giảm, thậm chí nếu bạn không có cách giải quyết phù hợp còn dẫn đến tình trạng nặng hơn, trở thành tác nhân gây nên trầm cảm, lo âu xã hội thậm chí là hành vi tự sát.

Tuy nhiên, nếu bạn gặp cùng lúc nhiều triệu chứng của dạng rối loạn này, tìm cách chỉnh sửa khuyết điểm, cảm thấy luôn bị soi xét… thì nên tìm đến chuyên gia để được chẩn đoán, phân tích trạng thái tâm lý và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Khi tìm đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần, họ sẽ có nghiệm vụ tiến hành chẩn đoán các triệu chứng của rối loạn bằng cách hỏi chuyện, đánh giá tâm lý, so sánh kết quả… cụ thể bao gồm:

• Đánh giá về những yếu tố nguy cơ, suy nghĩ tiêu cực làm ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi liên quan đến hình ảnh tiêu cực về bản thân của người bệnh.
• Tìm hiểu về tiểu sử cá nhân, tiểu sử gia đình của người bệnh
• So sánh các triệu chứng của bệnh nhân với Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần DSM-5 để chẩn đoán bệnh.

Điều trị rối loạn dạng cơ thể

Tùy thuộc vào mức độ rối loạn dạng cơ thể của bạn, bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý sẽ đưa ra những phác đồ điều trị phù hợp nhất. Đặc biệt, nếu có thể thì bác sĩ sẽ không chỉ định dùng thuốc để tránh tình trạng bạn phải đối mặt với các tác dụng phụ. Cụ thể, hiện nay các bác sĩ, chuyên gia tâm lý sẽ sử dụng những phương pháp dưới đây để điều trị rối loạn dạng cơ thể.

Liệu pháp tâm lý

Các liệu pháp tâm lý như nhận thức hành vi là phương pháp mà chuyên gia tâm lý sẽ trao đổi với thân chủ về những dấu hiệu rối loạn dạng cơ thể mà bản thân đang phải đối mặt. Từ đó có những chia sẻ, hỗ trợ thân chủ đối mặt và vượt qua vấn đề. Cụ thể, phương pháp này sẽ tập trung vào:

• Giúp người bệnh có cách suy nghĩ tích cực hơn về khuyết điểm của bản thân, hạn chế cảm xúc tiêu cực.
• Học cách để tự xử lý trạng thái tâm lý thúc giục dẫn đến hành vi tiêu cực. Chẳng hạn như ít soi gương lại, ít tìm kiếm sự trấn an, lời khen thưởng của người khác.
• Hướng dẫn thân chủ thay thế bằng những hành vi tích cực, cải thiện sức khỏe tinh thần của người bệnh, dần dần giải quyết được vấn đề.

Đương nhiên, quá trình trị liệu không thể thay đổi người bệnh nhanh chóng trong ngày một ngày hai. Bản thân người gặp rối loạn dạng cơ thể và gia đình cũng cần có sự kiên trì với phác đồ điều trị, nghiêm túc thực hành theo hướng dẫn của chuyên gia để có được hiệu quả cải thiện tốt nhất.

Sử dụng thuốc

Trong tình trạng rối loạn làm ảnh hưởng quá mức đến hành vi của người bệnh, thậm chí là hình thành những hành vi không kiểm soát làm tổn thương bản thân và mọi người xung quanh thì bác sĩ tâm thần có thể chỉ định sử dụng thuốc kết hợp với liệu pháp tâm lý để đạt được hiệu quả trị liệu tốt nhất.

Cụ thể, bác sĩ có thể kê đơn, chỉ định để người mắc rối loạn dạng cơ thể sử dụng một số loại thuốc dưới đây:

• Các loại thuốc ức chế tái hấp thụ serotonin có chọn lọc ( SSRI): Rối loạn dạng cơ thể được xem xét là vấn đề tâm lý có liên quan đến các chất dẫn truyền thần kinh trong não, cụ thể là serotonin. Do đó, những loại thuốc SSRI sẽ có tác dụng đem lại hiệu quả làm cải thiện tâm trạng, kiểm soát suy nghĩ tiêu cực và sự lặp đi lặp lại các hành vi.
• Một số loại thuốc khác: Tùy vào trạng thái tâm lý của bệnh nhân, bác sĩ tâm thần có thể chỉ định những loại thuốc chống trầm cảm phù hợp nhất với từng cấp độ bệnh khác nhau.

Tự cải thiện bệnh tại nhà

Kết hợp với hai phương pháp điều trị có sự can thiệp của người có chuyên môn nêu trên, bạn cũng cần tích cực thay đổi hành vi, thói quen sinh hoạt tại nhà để đem đến tác động tích cực nhất. Cụ thể, hãy chú ý:

• Bám sát phác đồ điều trị của bác sĩ, chuyên gia tâm lý.
• Tìm hiểu nhiều hơn về chứng rối loạn của bản thân trên các kênh thông tin đại chúng.
• Chú ý đến các dấu hiệu bệnh được cảnh cáo.
• Thực hành chiến lược cải thiện hành vi đã được hướng dẫn.
• Hoạt động thể chất nhiều hơn, tập quên đi những lo ngại trước mắt.
• Làm quen với việc đối mắt với khuyết điểm, sống chung với khuyết điểm đó.

Trên đây là một số thông tin vô cùng hữu ích liên quan đến hội chứng rối loạn dạng cơ thể đang xuất hiện ngày càng phổ biến hiện nay và đem đến những tác động tiêu cực cho người bệnh và xã hội. Hy vọng qua những chia sẻ này, bạn đọc đã hiểu rõ hơn về rối loạn dạng cơ thể, nhận biết được các dấu hiệu bệnh và tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ, chuyên gia tâm lý trong thời gian sớm nhất.